Πως ψηφίζονται οι νόμοι σε μια πραγματική δημοκρατία

Υπάρχει μία θέση, κατά την γνώμη μου ακραία, η οποία υποστηρίζει πως δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική δημοκρατία μαζί με αντιπροσώπευση. Αντίθετα με αυτή την άποψη, νομίζω πως σε ένα σύγχρονο κράτος, με την έκταση, τον πληθυσμό και το πλήθος των θεμάτων που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, η αντιπροσώπευση είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία. Μία αντιπροσώπευση η οποία θα έχει να «αντιμετωπίσει» πολύ αυστηρούς θεσμούς λογοδοσίας και η οποία (μην ξεχνάτε μιλάμε για δημοκρατία) θα ελέγχεται πάντα σε πραγματικό χρόνο, και όχι μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια, από τους πολίτες. Ένα μικτό πολιτικό σύστημα ασθενούς αντιπροσώπευσης και ισχυρής δημοκρατίας. Σε αυτό, όλες οι σημαντικές αποφάσεις θα λαμβάνονται από τους πολίτες, με τους τελευταίους να έχουν τον λόγο για το ποια απόφαση είναι σημαντική και ποια όχι, ενώ οι μεγαλύτερες στον αριθμό αλλά λιγότερο σημαντικές αποφάσεις θα λαμβάνονται από τους αντιπροσώπους.

Επειδή ένα παράδειγμα βοηθά πάντα να καταλάβουμε καλύτερα πως λειτουργεί κάτι, ας δούμε πως ψηφίζονται οι νόμοι στην Ελβετία, την μεγαλύτερη δημοκρατία των ημερών μας.

Το μοναδικό μειονέκτημα της δημοκρατίας

Ό,τι και αν ακούγεται τα τελευταία χρόνια ενάντια στην δημοκρατία (και είναι πολλά αυτά), η δημοκρατία έχει ένα και μόνο μειονέκτημα, είναι αργή. Αν και αυτό φαντάζει όντως μειονέκτημα με μια πρώτη ματιά, είναι στην πραγματικότητα η ουσία της δημοκρατίας. Η δημοκρατία είναι ένα μεγάλο σχολείο, το μεγαλύτερο σχολείο στην ζωή ενός πολιτισμένου ανθρώπου και ως εκ τούτου απαιτεί χρόνο. Χρόνο για να ακούσεις προσεκτικά όλες τις απόψεις, να μελετήσεις τα στοιχεία και την εγκυρότητα τους, να σκεφτείς, να διαισθανθείς, να εκφράσεις με παρρησία την άποψη σου και εν τέλει να αποφασίσεις. Όχι φυσικά μόνος σου και ούτε μόνο για πρόσωπα – «αντιπροσώπους», αλλά μαζί με όλους όσους συμπολίτες σου το επιθυμούν και για κάθε σημαντικό θέμα. Η δημοκρατία είναι αργή, όπως κάθε μεγάλο σχολείο.

Η μοναδική δημοκρατία των ημερών μας

Στις 21 Μαΐου του 2017, οι Ελβετοί πολίτες είχαν μία εύκολη δημοψηφισματική ημέρα (μία από τις τέσσερις κάθε έτους). Αποφάσισαν μόνο για ένα θέμα και συγκεκριμένα για το αν θα δεχτούν τον νόμο που ψήφισε η Ομοσπονδιακή τους Βουλή (δύο Βουλές για την ακρίβεια) σχετικά με την ενεργειακή στρατηγική της χώρας τους μέχρι και το 2050. Όταν στην δική μας χώρα, σύσσωμη η πολιτική ελίτ ξεπουλά περιουσία που δεν της ανήκει (μόλις για 99 χρόνια είναι η αλήθεια), στην Ελβετία οι πολίτες ορίζουν, ως τελευταίοι και απόλυτοι κριτές, σύνθετα θέματα όπως η ενεργειακή πολιτική της χώρας τα επόμενα 30 χρόνια. Εκεί κανείς «δημοσιογράφος» δεν διανοείται να εκφράσει θέσεις περί ανικανότητας των πολιτών να κρίνουν. Τέτοιες θέσεις μπορεί να ακούγονται συχνά, ακόμα και να κυριαρχούν, σε στυγνές ολιγαρχίες όπως το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, αλλά είναι αδιανόητες για μία δημοκρατία όπως η Ελβετία.

Οι αντιπρόσωποι προετοιμάζουν, οι πολίτες κρίνουν

Στο ενημερωτικό φυλλάδιο που λαμβάνουν οι Ελβετοί προκειμένου να ενημερωθούν και να αποφασίσουν συμπεριλαμβάνονται τόσο το θέμα του δημοψηφίσματος όσο και τα επιχειρήματα των υποστηρικτών και των αντιπάλων του νόμου. Και φυσικά το φυλλάδιο αυτό δεν είναι το μόνο. Όσο αφορά το συγκεκριμένο δημοψήφισμα βρήκαμε επίσης ένα ακόμα ενημερωτικό φυλλάδιο όσο αφορά τον ίδιο τον νόμο και το τι αυτός προβλέπει. Μπορείτε να το δείτε εδώ στα Αγγλικά (αλήθεια γιατί κοπιάζουν τόσο συχνά οι Ελβετοί να μεταφράζουν στα Αγγλικά κείμενα που αφορούν τις πολιτικές τους διεργασίες;). Από το φυλλάδιο αυτό επιλέξαμε να εστιάσουμε σε μία σελίδα που δείχνει την νομοθετική διαδικασία στην Ελβετία. Ας δούμε τι ακριβώς μας λέει.

Όπως ακριβώς και στην αρχαία Αθήνα, οι Βουλές των Ελβετών είναι κυρίως – στην ουσία τους – νομοπαρασκευαστικές. Αυτός που αποφασίζει για κάθε νόμο είναι οι Ελβετοί πολίτες. Μπορεί να μην είναι υποχρεωτική η επικύρωση κάθε νόμου μέσω δημοψηφίσματος, αλλά στην ουσία οι Ελβετοί πολίτες μπορούν – αν το θέλουν – να ακυρώσουν οποιονδήποτε νόμο δεν επιθυμούν. Ας δούμε το πρόσφατο παράδειγμα.

• Στις 4 Σεπτεμβρίου του 2013, η Ελβετική κυβέρνηση αποφασίζει να προωθήσει στις δύο Βουλές την δέσμη μέτρων που προτείνει.
• Τρία χρόνια μετά (!), στις 30 Σεπτεμβρίου 2016 έχουμε την αποδοχή από τα δύο κοινοβούλια (των πολιτών και των καντονιών) του νομοσχεδίου. Φυσικά ο νόμος δεν ισχύει από την επόμενη ημέρα. Θα τεθεί σε εφαρμογή την 1^ηΙανουαρίου του 2018 και μόνο αν δεν ακυρωθεί από δημοψήφισμα.
• Στις 21 Μαΐου 2017 διεξάγεται δημοψήφισμα ενάντια στον νόμο. Οι Ελβετοί πολίτες δεν το υποστηρίζουν και ο νόμος επικυρώνεται από αυτούς.
• Έτσι, την 1^ηΙανουαρίου του 2018 θα τεθεί σε εφαρμογή.

Σκεφτείτε πως ψηφίζονται αντίστοιχα οι νόμοι στην χώρα μας και θα κατανοήσετε ποια είναι η διαφορά μεταξύ μίας δημοκρατίας και μίας στυγνής και απάνθρωπης ολιγαρχίας.

Μήπως λοιπόν έφτασε η ώρα να εστιάσουμε στο μείζον (το πολιτικό μας σύστημα) και όχι στο ελάσσον (τα πρόσωπα που κυβερνούν και καταστρέφουν την χώρα);

Μήπως ήρθε η ώρα της δημοκρατίας και για εμάς;

Αρχική δημοσίευση του παραπάνω κειμένου εδώ.

Εγκώμιο Ελβετικής Δημοκρατίας

O τίτλος επελέγη να είναι προβοκατόρικος: αφενός για να απαντήσουν (εάν μπορούν) όσοι απαξιώνουν την Ελβετική Δημοκρατία, αφετέρου δε, για να γίνει κατανοητό γιατί απαιτείται προσεκτική, κριτική ανάλυση του ελβετικού πολιτικού συστήματος εξαιτίας των εγγενών περιορισμών και ιδιαιτεροτήτων του. Οι ίδιοι οι Ελβετοί βέβαια θα αδιαφορούσαν μάλλον, για εγκώμια (ή τον ψόγο) επειδή η Δημοκρατία τους έγινε από τους ίδιους, για να αρέσει στους ίδιους. Οι απόψεις των τρίτων συνήθως πέφτουν διακριτικά στο κενό.

Η συνέλευση του Καντονιού Glarus

Η συνέλευση του Καντονιού (Landsgemeinde) είναι η συνάθροιση του εκλογικού σώματος του Καντονιού του Glarus και το μέγιστο νομοθετικό του σώμα. Κατά την διάρκεια της συνέλευσης λαμβάνει χώρα η εκλογή του Κυβερνήτη, του ανώτατου αξιωματούχου του Καντονιού και του βοηθού του, μεταξύ των μελών ενός πενταμελούς συμβουλίου του οποίου τα μέλη έχουν εκλεχθεί μέσω ψηφοφορίας. Μέσω ψηφοφορίας αναδεικνύονται επίσης οι δικαστές και ο δημόσιος κατήγορος.

Υπέρ Ελβετίας: ποιούς φοβίζει, ο Λαός να αποφασίζει;

Ένα κείμενο του καλού φίλου και «ανταποκριτή» μας στην Ελβετία Χρίστου Δαγρέ

 

 

 

 

 

 

 

 

Ζω και εργάζομαι στην Ελβετία[1] και ξαφνιάστηκα δυσάρεστα από τον ορυμαγδό των τερατολογίων που ακούστηκαν τις τελευταίες ημέρες με αφορμή την άσκηση του ελαχίστου, βασικού δικαιώματος – αλλά και ευθύνης – για τον κάθε Ελβετό πολίτη: να αποφασίζει ελεύθερα για τον τόπο του και την πατρίδα του.

Μαθήματα από τα δημοψηφίσματα στην Ελβετία

Τα πρόσφατα δημοψηφίσματα στην Ελβετία σχολιάστηκαν ποικιλοτρόπως και στην Ελλάδα. Δυστυχώς για άλλη μία φορά φαίνεται να βλέπουμε το δέντρο και να χάνουμε το δάσος. Αντί να δούμε την θαυμαστή αυτή διαδικασία μέσω της οποίας οι Ελβετοί πολίτες συμμετέχουν στο πολιτικό γίγνεσθαι για οτιδήποτε και οποτεδήποτε το επιθυμούν, εστιάζουμε στο αποτέλεσμα που αφορά εντέλει μόνο τους Ελβετούς και την κοινωνία τους.

Μια σεμνή γιορτή της δημοκρατίας

Το 2013 φτάνει στο τέλος του. Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε περιδίνηση. Για άλλη μια χρονιά ο Έλληνας βρέθηκε στο περιθώριο της πολιτικής, στο περιθώριο των  αποφάσεων που αφορούν την ίδια του την ζωή. Κανείς δεν μας ρωτά, κανείς δεν μας σέβεται. Λογικό είναι, ο σεβασμός δεν προσφέρεται, τον κερδίζεις. Όταν λοιπόν αποφασίσουμε πως οφείλουμε να σεβαστούμε τους εαυτούς μας ίσως κάτι να αλλάξει.

Αλήθεια, τι συνέβη πολιτικά κατά την διάρκεια του 2013 στην μικρή, “κλειδωμένη” στις αφιλόξενες Άλπεις Ελβετία; Τέσσερις ημέρες δημοψηφισμάτων (Μάρτιος, Ιούνιος, Σεπτέμβριος και Νοέμβριος) για 11 θέματα που αφορούν την Ομοσπονδία. Ποιος θα μπορούσε να μετρήσει τα αντίστοιχα δημοψηφίσματα σε επίπεδο κοινοτήτων, δήμων και καντονιών; Μάλλον κανείς.

Τα δημοψηφίσματα στην Ελβετία

Πριν κάποιες ημέρες “μετέφρασα” έναν πίνακα από ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, το The Politics of Switzerland : Continuity and Change in a Consensus Democracy των Hanspeter Kriesi και Alexander H. Trechsel. (για όποιον ενδιαφέρεται το ISBN του βιβλίου είναι 978-0521606318 και θα σας κοστίσει περίπου 25€). Στην συνέχεια έκανα ένα print screen του πίνακα και άφησα την εικόνα του να ταξιδέψει στο διαδίκτυο και κυρίως στο facebook. Η αίσθηση που έχω είναι ότι η εικόνα αυτή “αναμεταδόθηκε” και σχολιάσθηκε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Και είναι φυσικό. Ο θεσμός του δημοψηφίσματος είναι – δυστυχώς – άγνωστος στην ολιγαρχική μας κοινωνία. Είναι ένας ιδιαίτερα επικίνδυνος θεσμός για ολόκληρο τον πολιτικό κόσμο στην Ελλάδα και όχι μόνο (αλήθεια, θυμάστε την έκφραση της Μέρκελ αλλά κυρίως του Σαρκοζί όταν ο Παπανδρέου ψέλλισε την λέξη;). Καμιά από τις πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα δεν επιθυμεί την πολιτική χειραφέτηση του Έλληνα. Κανείς δεν θέλει τον Έλληνα πολίτη, ως υπήκοοι τους είμαστε απείρως χρησιμότεροι.

Τι λέει λοιπόν αυτός ο πίνακας; Με δύο λόγια : από το 1848 ως και το 2007, οι Ελβετοί πολίτες ψήφισαν σε 543 δημοψηφίσματα.

Προς αποφυγή παρεξηγήσεων

Θεωρώ ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας την συμμετοχή των πολιτών. Χωρίς συμμετοχή των πολιτών Δημοκρατία δεν υπάρχει. Αυτός είναι ο λόγος που η πρόταση καλού μου φίλου »να επιβάλουμε την Άμεση Δημοκρατία» εκτός από αντιδημοκρατική (επιβολή) είναι και άτοπη. Φυσικά αστειευόταν. Προς επικύρωση του παραπάνω θέλω να μοιραστώ μαζί σας την εικόνα από μια λαϊκή συνέλευση στην Ελβετία. Για να προλάβω παρεξηγήσεις θα ήθελα να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Κορνήλιου Καστοριάδη : »Δεν βλέπω, όπως νομίζω ότι κανείς δεν μπορεί να δει, εκτός αν είναι τελείως φαντασιόπληκτος ή προγονόπληκτος, την Αρχαία Ελλάδα ως πρότυπο το οποίο θα αρκούσε να το αντιγράψουμε για να βρούμε την ελευθερία, την δικαιοσύνη, την ισότητα και παν το αγαθόν. Η αρχαία Ελλάδα δεν είναι πρότυπο, ούτε μοντέλο προς μίμηση, όπως άλλωστε δεν μπορεί να είναι κανένα ιστορικό έργο σε οποιονδήποτε τομέα» . Έτοιμες και έξωθεν λύσεις δεν υπάρχουν. »Το σημαντικό για εμάς γίνεται εδώ, εξαρτάται από εμάς και εμείς θα το κάνουμε. Δεν θα το κάνει ούτε ο Θεός, ούτε η ιστορική αναγκαιότητα, ούτε καμιά πολιτική διεύθυνση, κάτοχος της επιστημονικής σοφίας επί των πολιτικών πραγμάτων. Θα το κάνουμε εμείς οι άνθρωποι – αν γίνεται, κι αν μας αφήσει η Μοίρα – ή δεν μπορεί να γίνει.’

Μέσα από την μελέτη άλλων κοινωνιών και πολιτικών συστημάτων μπορούμε να εμπνευσθούμε, να συνειδητοποιήσουμε στοιχεία της δική μας πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας και να διερωτηθούμε για τους τρόπους με τους οποίους πιθανόν θα μπορούσαμε να αντιδράσουμε. Ο παράδεισος είναι θεολογική έννοια. Ας την αφήσουμε στην σφαίρα της θεολογίας.

Λίγα στοιχεία για το Ελβετικό πολιτικό σύστημα (2)

Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι η Ελβετία είναι, σε κάποιο βαθμό, μία Άμεση Δημοκρατία. Άμεση στον βαθμό που επιτρέπει στους πολίτες να εμπλέκονται στην πολιτική πράξη. Το κύριο μέσο για κάτι τέτοιο είναι το Δημοψήφισμα. Από το 1848 έως και το 2007 έχουν πραγματοποιηθεί 543 Δημοψηφίσματα σε Ομοσπονδιακό επίπεδο (Kriesi, Trechsel). Από αυτά τα 221 είναι υποχρεωτικά Δημοψηφίσματα (mandatory referendums) διπλής πλειοψηφίας (απαιτούν πλειοψηφία τόσο στο εκλογικό σώμα όσο και στον αριθμό των καντονιών), τα 160 είναι Δημοψηφίσματα απλής πλειοψηφίας (optional referendums) ενώ τα υπόλοιπα 162 είναι Δημοψηφίσματα λαϊκής πρωτοβουλίας (popular initiatives).

Έτσι λοιπόν, προσθήκες στο Ομοσπονδιακό Σύνταγμα, συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς ή αλλαγές σε Ομοσπονδιακούς νόμους οι οποίοι έχουν χρονική ισχύ μεγαλύτερη του έτους πρέπει να γίνουν δεκτές από τους πολίτες μέσω Δημοψηφίσματος διπλής πλειοψηφίας (πολιτών και καντονιών). Κάθε πολίτης, ομάδα ή συλλογικότητα μπορεί να ζητήσει την ακύρωση νόμου ο οποίος έχει ψηφισθεί από την Βουλή μέσω της συλλογής 50.000 υπογραφών (με χρονικό περιορισμό εκατό ημερών). Σε αυτή την περίπτωση καλείται Δημοψήφισμα απλής πλειοψηφίας, στο οποίο οι πολίτες θα αποφασίσουν την αποδοχή ή την ακύρωση του νόμου .

Επίσης υπάρχει η δυνατότητα, με την συλλογή 100.000 υπογραφών σε 18 μήνες, να ζητηθεί προσθήκη στο Ομοσπονδιακό Σύνταγμα. Η πρόταση για την προσθήκη αυτή πρέπει να είναι ένα ‘ακριβές’ και απόλυτα ξεκάθαρο κείμενο το οποίο δεν μπορεί να αλλαχθεί ούτε από την Βουλή αλλά ούτε φυσικά και από την κυβέρνηση. Μετά από την επιτυχημένη συλλογή υπογραφών η κυβέρνηση μπορεί, εάν επιθυμεί, να προτείνει μία διαφορετική πρόταση – προσθήκη η οποία θα τεθεί σε ψηφοφορία την ίδια ημέρα με την αρχική πρόταση του Δημοψηφίσματος λαϊκής πρωτοβουλίας. Αυτές οι αντιπροτάσεις είναι συνήθως μία συμβιβαστική θέση μεταξύ της υπάρχουσας κατάστασης και της πρότασης της ομάδας των πολιτών η οποία ζήτησε το Δημοψήφισμα. Οι ψηφοφόροι θα αποφασίσουν εάν θα δεχτούν την αρχική πρόταση, την αντιπρόταση της κυβέρνησης, και τις δύο ή καμία από αυτές. Εάν κάποιος συμφωνεί και με τις δύο θέσεις τότε καλείται να επιλέξει μία εκ των δύο. Τα σχετικά με το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα Δημοψηφίσματα λαϊκής πρωτοβουλίας οφείλουν να γίνουν δεκτά με διπλή πλειοψηφία. Αντίθετα οι αντιπροτάσεις της κυβέρνησης αποτελούν απλά νόμο και έτσι απαιτείται απλή πλειοψηφία.

Τα παραπάνω περιγράφουν σε γενικές γραμμές τις σχέσεις των Ελβετών πολιτών με τους αντιπρόσωπους τους σε Ομοσπονδιακό επίπεδο. Νομίζω όμως ότι έχει ενδιαφέρον να εξετάσει κανείς το πολιτικό σύστημα της Ελβετίας σε επίπεδο καντονιών (πιθανότατα διαφορετικό σε κάθε καντόνι) και τις σχέσεις των πολιτών του καντονιού με την τοπική Βουλή.

Πηγές : http://en.wikipedia.org/wiki/Switzerland , http://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Switzerland και The Politics of Switzerland των Hanspeter Kriese και Alexander H. Trechsel (Cambridge University Press)

Λίγα στοιχεία για το Ελβετικό πολιτικό σύστημα (1)

Πριν αναρτήσω κάποια στοιχεία για την θέση των δημοψηφισμάτων στο Ελβετικό πολιτικό σύστημα, είναι νομίζω απαραίτητο να προσπαθήσω, όσο το επιτρέπουν οι γνώσεις μου, να το παρουσιάσω.

Το ομοσπονδιακό σύνταγμα της Ελβετίας υιοθετήθηκε το 1848 και είναι ένα από τα παλαιότερα συντάγματα στον κόσμο. Ένα νέο σύνταγμα υιοθετήθηκε ξανά το 1999, αλλά δεν επέφερε ιδιαίτερες αλλαγές στην ομοσπονδιακή δομή της Ελβετίας.